Legal tech, de verzamelnaam voor technologische innovatie in de juridische sector, ontwikkelt zich de laatste jaren in een razend tempo. Ook de klassieke advocatuur kan hier niet meer aan ontkomen. De deur wordt op een kiertje gezet voor de vele technologische ontwikkelingen die de efficiëntie naar een hoger niveau kunnen tillen.
Voor de lezers die onbekend zijn met het onderwerp, volgt hieronder een korte introductie: Legal tech is een wereldwijd erkende term voor de technologie die in de advocatuur kan worden toegepast. Het kan onder andere software zijn die advocatenkantoren helpt bij het genereren van nieuwe klanten, maar het kan ook software zijn waarmee handmatige werkzaamheden gestroomlijnd worden en welke ondersteuning bieden door middel van automatisering of standaardisering. Tegenwoordig wordt ook aandacht besteed aan geavanceerde technologieën zoals ‘Blockchain’ en ‘Artificiële Intelligentie’ waarmee uitspraken van rechters en beoordelingen van advocaten kunnen voorspellen aan de hand van zelflerende software. Deze twee voorbeelden zijn echter nog ver weg van de werkelijkheid. De legal tech sector is volgens de Stanford University in negen categorieën onder te verdelen:
| 1. Marketplace (publieke sector) | 4. Document Automatisatie | 7. Praktijkmanagement |
| 2. Legal Research | 5. Legal Educatie | 8. Online Dispute Resolution |
| 3. E-Discovery | 6. Analytics | 9. Compliance |
Ondanks dat advocatenkantoren zich bewust zijn van het feit dat de sector snel aan het veranderen is, hebben ze vaak geen idee wat voor hen de beste manier is om mee te ontwikkelen met het ruime aanbod van technologieën. Grote internationale advocatenkantoren zoals De Brauw Blackstone Westbroek, Allen & Overy en Loyens & Loeff nemen de technologische innovaties voornamelijk onder hun eigen hoede, of beginnen joint-ventures met IT-bedrijven en softwareontwikkelaars. Kleine en middelgrote kantoren in Nederland daarentegen kunnen investeringen in legal tech moeilijk of niet realiseren. Advocaten en juristen beschikken doorgaans niet over de kennis van software toepasbaar in de advocatuur of hebben niet genoeg tijd om zelf onderzoek te doen vanwege het “uurtje-factuurtje” verdienmodel. Daar komt bij dat in het curriculum van de rechtenstudie geen module over informatietechnologie of dergelijke andere technische kennis voorkomt. Om die reden missen vele advocaten en juristen een goede basis van omgang met computers of technologie. Bij Nederlandse rechtenstudies is er door de jaren heen ook weinig veranderd omtrent innovatie.
Advocatenkantoren hadden voorheen een complexe houding ten opzichte van verandering. Ze stonden doorgaans niet open voor een innovatie of nieuwe strategie dat hun conservatieve beleid zou doen veranderen. De advocatuur zag hun professie in het algemeen als een exclusief beroep dat moeilijk vervangbare diensten verleend. Richard Susskind, hoogleraar aan Oxford University en wereldwijde autoriteit op het gebied van legal tech en innovatie in de juridische sector, noemt de advocatuur “the grand bargain”. Door ouderwetse structuren behouden bepaalde beroepsgroepen, waaronder de advocatuur, hun exclusiviteit op uitvoering van bepaalde taken. “Het idee dat alleen een chirurg goed kan snijden, of alleen een advocaat goed het recht kan toepassen, wordt door de opkomst van nieuwe technologie steeds meer achterhaald” aldus Susskind. De professie wordt steeds minder als exclusief ervaren door de cliënt, waardoor de advocaat of jurist creatiever moet gaan handelen in het leveren van hun diensten.
Cliënten benaderen een advocaat of jurist wanneer ze juridische hulp nodig hebben. De kern van de professie is het bieden van de beste service aan cliënten. In 2012 bracht Advocaten Redactie een artikel uit waarin stond beschreven dat het opknippen van juridisch werk en outsourcing kan leiden tot grote kostenbesparingen voor de cliënt. Het “uurtje-factuurtje” model zou verdwijnen en het meeste werk kan voor een fixed fee worden aangeboden.
Verschillende ontwikkelingen, die de legal tech sector tegenwoordig aanbiedt, maken de transitie van het uurtje-factuurtje-systeem naar fixed fee mogelijk. Strategieconsultant Jaap Bosman, Financial Times auteur Cat Rutter Pooley, en vele andere professionals in het vakgebied, beweren dat het verdienmodel van “uurtje-factuurtje” in de toekomst vervangen zal worden door fixed fee. ‘Door de grote concurrerende markt in de juridische sector leggen steeds meer kantoren de focus compleet op de cliënt’.
Advocatenkantoren willen de transparantie verhogen en de cliënten het gevoel geven dat ze een product kopen en niet een advocaat. Microsoft en GlaxoSmithKline zijn twee van de vele ondernemingen die een gezamenlijke database met juridische uitgaven aan het opzetten zijn. Deze database bevat een overzicht van juridische uitgaven voor concrete diensten die de cliënt een duidelijk beeld geeft van prijs-kwaliteitverhouding. Cliënten, waaronder bedrijfsjuristen, zullen aan de hand van deze informatie sneller kiezen voor de efficiëntere vorm van betalen via het verdienmodel van fixed fee, waarbij advocaten voor hun toegevoegde waarde worden betaald en niet voor de uren die ze schrijven. Kantoren die erkennen dat de sector aan het veranderen is en het besluit hebben genomen om hierin mee te gaan, stuiten tegen een volgend probleem op: er is een overschot aan technologie waaruit ze kunnen kiezen.
Een advocaat of jurist zonder de kennis van IT heeft geen idee welke van de 1250 legal tech bedrijven de juist toepasbare tool heeft voor hun type kantoor. Wanneer een kantoor enkele juristen in dienst heeft die kennis hebben over IT, is er de mogelijkheid om het besluit intern op te lossen. Wanneer een kantoor geen experts op het gebied van IT heeft, raadt Prof. Saloman van de Universiteit van Amsterdam een klein advocatenkantoor niet aan om hun personeel om te scholen naar IT-juristen vanwege het waarschijnlijke tekort aan tijd en kapitaal. Hij stelt en verwacht dat kantoren in de toekomst vooral joint ventures zullen aangaan met IT-bedrijven of adviseurs zoals wij van IT Factor inschakelen als hulp bij het maken van een juiste keuze.
